Arazi Rehberimiz İzohipsler ve Özellikleri

Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseltiye sahip noktaların birleştirilmesiyle elde edilen kapalı eğrilere eş yükselti eğrisi (izohips) adı verilir. Günümüzde yeryüzü şekillerinin haritalarda gösterilmesinde en çok kullanılan ve en doğru sonucu veren yöntemdir.

İzohipslerin Özellikleri Nelerdir?

1. Kapalı eğriler şeklinde iç içe çizilir. Her eğri kendisinden daha yüksek olan bir eğriyi çevreler.

2. Bu eğriler birbirini kesmez. Yalnızca şelale, falez gibi özel yer şekilleri gösterilirken eğriler tek bir çizgiymiş gibi birbirine çok yakın bulunurlar.

3. Aynı eş yükselti eğrisi üzerindeki bütün noktaların yükseltisi aynıdır. Örneğin Harita 1’de gösterilen A, B ve C noktalarının yükseltisi (150 metre) aynıdır.

4. En geniş eğri en alçak yeri (D noktası), en dar eğri ise en yüksek yeri (E noktası) gösterir. Bu eğriler, birbirini en alçaktan en yükseğe doğru çevreler. Bu durum çukur alanlar için geçerli değildir.

5. Eğriler arasındaki yükselti farkı haritanın tamamında aynıdır. Bu yükselti farkına ekuidistans ya da eş yükselti eğrisi aralığı denir. Örneğin verilen Harita 1 üzerindeki yükselti farkı 50 metre. Bu yükseklik tüm noktalar için geçerlidir. İzohipsler 50’şer metre aralıklarla yükselir. 50-100-150-200 gibi.

6. Eşit aralık haritanın ölçeğine göre değişir. Küçük ölçekli haritalarda eşit aralık değeri büyüktür. Büyük ölçekli haritalarda ise eşit aralık değeri küçüktür. Bu şu demektir. Elinizde 1/1.000.000 ölçekli (küçük ölçekli) bir izohips haritası varsa burada gösterilen izohipslerin aralıkları büyük sayılarla gösterilir 100 metre, 200 metre gibi. Tam tersi elinizdeki harita 1/100.000 ölçekli (büyük ölçekli) ise izohips aralıkları küçük sayılardan oluşur 10 metre, 20 metre gibi.

7. Birbirini çevrelemeyen komşu iki eş yükselti eğrisinin ve akarsuyun her iki tarafındaki eğrinin yükseltisi aynıdır.

8. Deniz seviyesinden geçen eğriye kıyı çizgisi denir. Kıyı çizgisinin yükseltisi “0” metredir. Harita 2’de kıyı çizgisi gösterilmiştir.

9. Eğimin arttığı yerlerde eğriler sık, azaldığı yerlerde ise seyrek çizilir. (Harita 2)

10. Eş yükselti eğrilerinin sık geçtiği veya birbirine çok yaklaştığı yerlerde eğim fazla olduğundan;
– Akarsuyun akış hızı fazla
– Akarsuyun aşındırma gücü fazla
– Akarsuyun hidroelektrik potansiyeli fazla
– Yol yapım maliyetleri yüksek
– Tarıma uygun arazi az
– Tarımda makine kullanımı zor
– Akarsuyun içinde taşıdığı materyal boyutu büyük
– İzohipsler deniz kenarında sıklaşıyorsa; kıta sahanlığı (şelf) dardır ve falezlere rastlanır. (Harita 4)

Buna karşın izohips eğrilerinin seyrek geçtiği veya birbirinden uzaklaştığı yerlerde ise eğim az olduğu için;
– Akarsuyun akış hızı az
– Akarsuyun aşındırma gücü az
– Akarsuyun hidroelektrik potansiyeli az
– Yol yapım maliyetleri düşük
– Tarıma uygun arazi fazla
– Tarımda makine kullanımı kolay
– Akarsuyun içinde taşıdığı materyal boyutu küçük
– İzohipsler deniz kenarında sıklaşıyorsa; kıta sahanlığı (şelf) geniştir. (Harita 4)

11. İç içe kapalı halkalar şeklinde çizilen eğriler tepeleri gösterir. (Harita 1.2)(Görsel 1)

12. Dağ ya da tepelerin en yüksek noktasına zirve (doruk) denir. Eş yükselti eğrilerinde zirve, nokta “.” ya da üçgen “∆” sembolü ile gösterilir. (Harita 1.2)(Görsel 2)

13. İki tepe arasında kalan alçak yerlere boyun denir. (Harita 1.2)(Görsel 1)

14. Vadi ve tepelerin kenarları ile sırtların her iki tarafında kalan kısımlara yamaç denir. (Harita 1.2)(Görsel 2)

15. Vadi: Akarsuyun aşındırması ile oluşan yer şekillerine vadi denir. Yükseltinin arttığı yöne doğru izohips eğrilerinin “˄” (ters V) şeklinde girinti yerleri vadileri gösterir. (Harita 5)

16. Sırt: Bir tepe üzerinde yükseltinin azaldığı yöne doğru eş yükselti eğrilerinin “V” şeklinde kıvrım yaptığı yamaçlara sırt denir. “V” şeklinin sivri ucuna doğru yükselti azalır. (Harita 5) (Görsel 2)

17. İzohipslerden daha kalın ve farklı renkli çizgilerle akarsular gösterilir. Bu çizgiler izohipsleri keser.

18. Delta: Akarsuların denize döküldükleri yerde taşıdıkları alüvyonları biriktirmesi ile denize doğru üçgen şeklinde oluşan çıkıntılara delta denir. (Görsel 2)

19. Haliç: Gelgitin görüldüğü kıyılarda (okyanuslar), akarsu ağızlarına suların dolmasıyla oluşan su girintilerine haliç denir. (Görsel 2)

20. Kapalı Çukur (Çanak): Çevresine göre alçakta bulunan alanlara kapalı çukur denir. İçeriye dönük ok işaretleri ile gösterilir.

21. Falez: Eş yükselti eğrilerinin deniz kenarında birbirine çok yakın çizildiği yerde falez adı verilen uçurumlar yer alır. Falezlerin olduğu kıyılarda denizin derinliği fazladır. Bu alanlarda genellikle kıta sahanlığı dardır.

22. Ova: Çevresine göre alçakta kalmış düzlüklere ova denir. Ovalarda izohips çizgileri oldukça seyrektir.

23. Plato: Akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış, çevresine göre yüksekte kalan düzlüklere plato denir.

İzohipsler ve Özellikleri Ders Notu PDF İçin Tıklayın.