Türkiye’nin Ovaları

Türkiye’nin Ovaları

Ova: Çevresine göre alçakta kalan geniş düzlüklerdir. Ova, akarsular tarafından yarılmamış ve çoğunlukla üzerinde tarımsal faaliyetlerin yapıldığı düzlüklerdir. Oluştukları yere göre:

A-KIYI OVALARI

Akarsuların taşıdıkları alüvyonları, deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşan ovalara delta ovası veya kıyı ovası denir.

Kıyı Ovalarını Genel Özellikleri:
• Nüfusun büyük bölümü bu alanlarda toplanmıştır.
• Mineral bakımından zengin topraklardan oluşur, bu nedenle verimli tarım alanlarıdır.
• İç ovalara göre daha fazla yağış alır. Bu nedenle tarımsal çeşitlilik ve verimlilik daha fazladır.
• Graben alanlarında oluşan ovalarda sıcak su kaynaklarına rastlanır. Bu alanlarda deprem riski fazladır.

DELTA OVALARIMIZ:
• Ege Bölgesi: Balat ovası (Büyük Menderes ile), Selçuk – Efes ovası (Küçük Menderes ile), Menemen ovası (Gediz ile), Dikili ovası (Bakırçay ile) Ege bölgesinde bulunan delta ovaları içindedir.
• Akdeniz Bölgesi: Çukurova (Seyhan ve Ceyhan ile) ve Silifke ovası Akdeniz bölgesinde bulunan delta ovalarıdır.
Çukurova Türkiye’nin ovaları içinde yer alan en büyük delta ovasıdır. Bunun en büyük sebebi Ceyhan Nehri’nden alınan bolca alüvyondur.
• Karadeniz Bölgesi: Bafra ovası (Kızılırmak ile) ve Çarşamba ovası (Yeşilırmak ile) Karadeniz bölgesinde yer alan delta ovalarıdır.

NOT: En fazla delta ovası Ege bölgesindedir. Bunun sebebi dağların kıyıya dik uzanması sonucu kıyı derinliğinin az olmasıdır. Karadeniz’de Canik Dağları’nın kıyıdan uzaklaşması ile Bafra ve Çarşamba ovaları oluşmuştur. Marmara bölgesinde delta ovasının oluşmamasının sebebi ise buradaki akarsu boylarının kısa olması ve akarsuların yükseltinin az olması sebebiyle aşındırma ve taşıma güçlerinin az olmasıdır.

DELTA OVALARININ OLUŞABİLMESİ İÇİN:
• Deniz kıyısında derinliğin fazla olmaması gereklidir.
• Akarsuyun bolca alüvyal malzeme taşıması gerekmektedir.
• Kıyıda güçlü dalga ve akıntıların olmaması
• Kıyıda Gel-Git genliğinin zayıf olması
• Kıta sahanlığının(Şelf Alanı) geniş olması gerekir.
• Deltanın oluşacağı kıyıda güçlü akıntıların olmaması gerekir.
• Akarsu havzasındaki arazinin jeolojik yapısının kolay aşınabilen tabakalardan oluşması gerekir.
(Gelgit kıyısında okyanus bulunan ülkelerde gerçekleşmektedir. Okyanuslarda gelgit etkilidir ancak Türkiye’deki denizlerde gelgit çok az etkili olduğu için Türkiye’nin ovaları içinde delta ovaları bulunmaktadır.)

Akarsuların taşıdıkları malzemeleri denize ulaşmadan deniz seviyesine yakın alanlarda biriktirmesi ile kıyı düzlüğü ovaları meydana gelmiştir.(Köyceğiz-Dalaman-Finike-Serik ovaları)
Antalya Ovası kıyıda meydana gelen traverten ovalar grubuna girer.

B- İÇ OVALAR

Oluşumlarına Göre Türkiye’nin İç Ovaları

1) Tektonik Ovalar:

Fay hattına bağlı olarak ortaya çıkan çöküntü alanlarının akarsu alüvyonlarıyla dolması sonucu tektonik ovalar oluşmaktadır. Türkiye’nin ovaları içinde en yaygın olarak bulunan ova tektonik ovalardır.
Tektonik ovaların dağılışına dikkat edildiğinde fay hatları üzerinde oluştuğu görülmektedir.Bu nedenle bu ovalar aynı zamanda deprem kuşakları üzerinde yer alırlar.

Kuzey Anadolu Fay Hattı Üzerinde Bulunan Ovalar:
Ezine, Manyas, Ulubat, Biga, Gönen, Bursa, İnegöl, İznik, Yenişehir, Orhangazi, Gemlik, Bolu, Düzce, Ilgaz, Ladik, Sulu ova, Taş ova, Vezirköprü, Turhal, Kargı, Eleşkirt, Kaynaşlı, Zile, Erbaa ovası, Niksar ovası, Su şehri, Erzurum, Erzincan, Pasinler, Ağrı

Batı Anadolu Fay Hattı Üzerinde Bulunan Ovalar:
Bakırçay Vadisinde: Soma, Bergama, Kırkağaç
Gediz Vadisinde: Turgutlu, Salihli, Manisa, Akhisar, Alaşehir
K.Menders Vadisinde: Torbalı,Tire, Ödemiş, Bayındır
B.Menders Vadisinde: Söke, Koçarlı, Aydın, Yenipazar, Nazilli, Sarayköy

Güney Anadolu Fay Hattı Üzerinde Bulunan Ovalar:
Amik, Malatya, Elazığ, Hınıs, Muş, Varto, Elbistan, Afşin, Karlıova, K.Maraş, Bingöl, Bulanık

Bu Fay Kuşakları Dışında Ayrıca:
Güney Doğu Anadolu’da: Nizip,Suruç, Kargamış, Batman, Ceylanpınar, Harran(Altınbaşak),Viranşehir
İç Andolu’da: Eskişehir, Akşehir, Mürted, Ankara, Çubuk, Ereğli, Konya(Konya Ovası İç Bölgelerimizde bulunan en büyük ovadır) tektonik ovaları bulunur.

2) Karstik Ovalar:

Karstik ovalar, diğer adıyla polye, kalker arazinin yaygın olduğu bölgelerde çözülmeye bağlı olarak oluşan ova çeşididir. Genellikle verimsiz olan karstik ovaların en fazla bulunduğu bölge Akdeniz bölgesidir. Karstik ovalara göl ova adı da verilir.
Karstik Taşlar: Kireçtaşı (Kalker), Alçıtaşı (Jips), Dolomit ve Kaya tuzu gibi kayaçlar karstik arazinin yapısını oluşturan kayaçlardır.

Başlıca Karstik Ovalarımız: Tefenni ovası, Acıpayam ovası, Kokut eli ovası, Muğla ovası, Kestel ovası ve Elmalı ovası, Tavas ovası, Çivril ovası

3)Volkanik( Lav Örtüsü) Ovaları:

Volkanizmanın hareketleri sonucu ortaya çıkan lavların tektonik çukurları doldurmasıyla oluşan ovalardır. En yaygın olduğu alan Doğu Anadolu bölgesidir. Erzurum, Ardahan, Kayseri(Erciyes), Develi(Erciyes), Muradiye ovası, Malazgirt ovası ve Çaldıran ovası lav örtüsü ovalarına örnektir.

4) Dağ Eteği Ovaları:

Türkiye’nin ovaları içinde inceleyeceğimiz son ova çeşidi olan dağ eteği ovaları, dağlık bölgede taşınan malzemelerin dağın eğiminin az olduğu yerlerde birikmesi sonucu ortaya çıkan ovalardır.
Bursa ovası, Akşehir ovası ve İnegöl ovası dağ eteği ovalarına örnek teşkil etmektedir.

TÜRKİYE’NİN OVALARI GENEL ÖZELLİKLERİ

• Türkiye’nin ovaları yükselti bakımından doğudan batıya doğru azalmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları Türkiye fiziki haritasında, 0-200 metre arası ovalar koyu yeşil, 200-500 metre arası açık yeşil, 500-1000 metre arası sarı, 1000-1500 metre arası turuncu, 1500 metre üzerindekiler için kahverengi tonları mevcuttur.
• Türkiye Fiziki haritasına bakıldığında yeşilin en çok olduğu bölge Marmara bölgesi, kahverenginin en çok olduğu bölge de Doğu Anadolu bölgesidir.
• Kahverenginin hakim olduğu bölgelerde, karlı ve donlu gün sayısı fazladır, akarsuların aşındırma ve taşıma gücü fazladır, ulaşım güçtür, fiziksel parçalanma görülür, gerçek ve izdüşümsel alanlar arasındaki fark fazladır.
• Türkiye’nin ovaları genelde çevrelerine göre alçakta bulunmaları, etraflarının örtülü olmaları ve topraklarının verimli olmaları nedeniyle tarım alanları olarak kullanılmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları yerleşim yeri ya da ulaşım yolu olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu durum da Türkiye’deki doğal dokunun bozulmasına yol açmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları içinde drenaj yani su boşaltım ağı yetersiz olduğu için ovalar çevreden gelen sularla beraber bataklık alanlarına dönüşmektedir.(Örnek:Erzurum ovası)