İç Kuvvetler: Kıta Oluşumu (Epirojenik Hareketler)
Yer kabuğunu oluşturan levhalar manto tabakası üzerinde dengeli şekilde durmaktadır. Buna izostatik denge denmektedir. Yer kabuğunda meydana gelen bazı olaylar bu dengenin bozulmasına ve tabakaların alçalıp yükselmesine neden olmaktadır. İşte kara ve denizlerdeki düşey doğrultudaki bu alçalma yükselme hareketlerine epirojenik hareketler denmektedir. Diğer bir deyişle epirojenik hareketler yer kabuğunun geniş alanlarındaki yaylanma hareketleridir. Epirojenik hareketler çok yavaş gelişir. Bu hareketler sonucunda kubbeleşerek yükselen kısımlar kıtaları meydana getirir. Kubbeleşmeyen ve çukurda kalan kesimlerde okyanus çanaklarını oluşturur.
Epirojenik hareketlere neden olan etmenler şunlardır:
- İklim değişiklikleri
Buzullaşma sonucu kıtaların üzerindeki ağırlık artacağından dolayı kara parçası magmaya doğru çöker. Buzulların erimesiyle birlikte hafifleyen kara parçası tekrar yükselmeye başlar.
- Dağ oluşumları
Orojenik hareketlerle ya da volkanik faaliyetler sonucu yeni dağların oluşması, kara parçasının ağırlığının artmasına ve kara parçasının alçalmasına neden olur.
- Deniz ve okyanus çanaklarında tortul tabakaların birikmesi
Dış kuvvetler tarafından aşındırılan malzemenin çukur alanlarda biriktirilmesi sonucu buralardaki tabakalar çökmeye başlar.
- Fazla miktarda aşınan kıtaların kütle kaybetmesi
Dış kuvvetlerin aşındırması sonucu hafifleyen kara parçaları yükselmeye başlar.
Epirojenik hareketler günümüzde de devam etmektedir. Örneğin İskandinav Yarımadası IV. jeolojik zamanda 2 km kalınlığında bir buzul tabakasıyla kaplıydı. Buzulların erimesiyle birlikte yükü hafifleyen yarımadanın, her yıl 0,5 cm yükseldiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte bir birikme alanı olan Kuzey Denizi ve Baltık Denizi biriken tortulların ağırlığı ile çökmektedir.
Epirojenik hareketler kıyı çizgisinde değişmelere neden olur. Çünkü karaların alçaldığı kesimlerde deniz suları karaya doğru ilerler. Buna transgresyon denir.
Karaların yükseldiği yerlerde ise daha önce deniz tabanı hâlindeki yerler yükselme sonucu kara hâline geçer. Buna deniz gerilemesi yani regresyon denir.
