Türkiye’nin Özel Konumu
Dünya üzerinde yer alan bir alanın veya noktanın kendine özgü coğrafi özelliklerine özel konum adı verilir. Diğer bir ifade ile Matematik konumu ilgilendirmeyen her türlü özellik özel konumun içine girer. Bir yerin yeryüzü şekillerine, kıtalara, denizlere, okyanuslara, komşu ülkelere, ulaşım hatlarına, sanayi ve ticaret bölgelerine, maden kaynaklarına ve risk alanlarına göre konumu, özel konum açıklar.
Türkiye’nin Özel Konumunun Sonuçları
Üç tarafının denizlerle çevrili olmasının sonucunda;
– Kıyılarda denizcilik yapılır.
– Balıkçılık yapılır.
– Kıyı turizmi gelişmiştir.
– Kıyı Bölgeleri’nin iklimi insan yaşamına uygundur.
UYARI : Türkiye’nin gerçek alanı ile izdüşüm alanı arasındaki fark, yeryüzü şekillerinin engebeli olmasının bir sonucudur. Türkiye’nin gerçek alanı 814.500 km², izdüşüm alanı ise 780.576 km²’ dir.
Türkiye bir yarımada da yer almaktadır. Dolayısıyla çevresinde komşu olduğu denizlerle kıyı uzunlukları yukarıdaki
tabloda verilmiştir.
✦ Yüksek, dağlık ve engebeli bir ülke olması nedeniyle;
– Ekili-dikili alanı azdır.
– Türkiye’nin gerçek alanı ile izdüşüm alanı arasındaki fark fazladır.
– Sıcaklık ortalamaları düşüktür.
– Derin vadiler yaygın olduğu için mikro klima alanları ortaya çıkmıştır.
– Ulaşım zordur.
– Tarım alanları küçük ve parçalıdır.
– Erozyon fazladır.
– Dağ ve platolar geniş yer tutar.
✦ Türkiye yüksek, engebeli ve üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke olduğundan
– İklim çeşitliliği,
– Tarımsal ürün çeşitliliği,
– Turizm faaliyetlerindeki çeşitlilik artmıştır.
✦ Türkiye üç eski kıtanın birbirine en fazla yaklaştığı noktada, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasında kurulmuştur. Bu nedenle;
– Tarih boyunca önemli yollar Türkiye üzerinden geçerek batıya ulaşmıştır (Kral yolu, İpek yolu, Baharat yolu).
– Asya ile Avrupa arasındaki en önemli ticaret ve ulaşım yolları Türkiye’den geçer.
– Ülkemiz Asya–Avrupa arasında bir köprü durumundadır.
– Stratejik önemi olan iki boğaza sahiptir.
✦ Petrol bakımından zengin Ortadoğu ülkelerine komşudur.
✦ Ülkemiz Dünya’nın en fazla bor rezervine sahip olan ülkesidir.
✦ Türkiye ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir (1132 metre).
✦ Türkiye’de dağlar ve buna bağlı olarak diğer yeryüzü şekilleri doğu-batı doğrultusunda uzanır.
Türkiye’de güneyden kuzeye gidildikçe değişen temel özellikler. (Türkiye kuzey yarım kürede
yer aldığı için)
✦ Güneş ışınlarının yer yüzüne düşme açısı
✦ Cisimlerin gölge boyu
✦ Çizgisel hız
✦ Sıcaklık ve temel iklimsel özellikler
✦ Deniz sularının kimyasal özellikleri
✦ Kalıcı kar sınırı
✦ Orman üst sınırı kuzeye gidildiğinde alçalır.
JEOPOLİTİK:
Jeopolitik kavramı küresel politika anlamına gelir. Jeopolitik kavramıyla asıl kastedilen bir ülkenin yer
altı ve yerüstü kaynaklarının, nüfusunun, askeri gücünün ve kısaca özel konumunun ona kattığı özelliklerdir. Genel
olarak ülkeler jeopolitik özellikleri dikkate alarak küresel politikalar belirlemektedir. Jeopolitik;
– Yer altı ve yerüstü kaynaklar
– Nüfus miktarı
– Önemli kara ve deniz yollarına göre konum
– Askeri güç
– Politik nüfuz
– Teknolojik ve endüstriyel gelişmişlik düzeyi gibi kavramları içine alır.
TÜRKİYE’NİN UÇ NOKTALARI
✦ Kuzey: Kırklareli’nin Kofçaz ilçesi Ahlatlı köyünün 2,3 km. kuzeyindeki Bulgaristan sınırı (42°06’19”K, 27°14’27”D)
✦ Güney: Hatay’ın Yayladağı ilçesindeki terk edilmiş Toprak tutan köyünün 1 km güney-güneydoğusundaki Suriye
sınırı (35°48’25”K, 36°09’14”D)
✦ Doğu: Iğdır ili Aralık ilçesindeki Dilucu Sınır Kapısı’nın 1,2 km. doğusunda, Azerbaycan (Nahcivan) sınırını oluşturan Aras Nehri (39°39’12”K, 44°49’05”D)
✦ Batı: Çanakkale iline bağlı Gökçeada’nın batısındaki İnce Burun (40°07’29”K, 25°39’55”D)