Ulaşım Sistemleri ve Kalkınma

Ulaşım Sistemlerinin Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetlere Etkisi

Ulaşımın Ekonomiye Etkisi

Ülkelerin kaynaklarının değerlendirilmesi fazla ürünlerinin ülke içi ve dışına sunulması, eksik görülen ürünlerin dış ülkelerden alınması ulaşım ağıyla olur. Ticaretin yanında turizm gibi kültürel etkinliklerin yapılmasında da ulaşımın payı büyüktür. Dünyada küreselleşme ve İletişim olanakları sürekli artmaktadır. Bu nedenle gelişmiş ulaşım sistemine sahip olmayan ülkelerin gelişim süreci çok yavaş olmaktadır. Günümüzde tüm dünya pazarlarına yönelik üretim yapan büyük sanayi bölgelerinin oluşmasında o bölgelerin ulaşım İmkânlarının gelişmesi başlıca etkendir.

Ülkemizde belirli ekonomik özellikleri ile ön plana çıkan şehirlerimiz vardır. Örneğin, İstanbul, Kocaeli, Bursa, Zonguldak, İskenderun gibi İllerimiz sanayi faaliyetleri bakımından gelişmiştir. Bu şehirlerimizde sanayinin gelişmesinde bölgedeki ulaşım ağlarının rolü büyüktür.

Üretim ve tüketim merkezleri arasındaki bağlantının kurulması, sanayi faaliyetlerinin gelişmesi ulaşım sistemleri ile yakından ilişkilidir. Giderek artan ekonomik ilişkiler ve artan enerji talebi nedeniyle gelişmiş ulaşım sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ulaşım, günümüzde olduğu gibi gelecekte de ekonomik yapının gelişmesi için temel sektörlerden birisi olacaktır.

Türkiye’de ulaşım ağı, birinci derecede yerleşim birimlerini birbirine bağlamaktadır. Bu nedenle İstanbul, İzmir, Kayseri, Sivas, Gaziantep, Bursa, Erzurum ve Trabzon gibi merkezler eskiden beri önemli ulaşım ağlarının geçtiği merkezler olmuştur. Ekonomik etkinlikler ile ulaşım ağları arasında da doğrudan bir etkileşim vardır. Örneğin ticari ürünlerin üretim alanlarından pazar alanlarına taşınması, ulaşım ağlarına bağlıdır. Bu nedenle ulaşım ağlarının gelişmiş olduğu merkezler, aynı zamanda önemli ticaret alanlarıdır.

Yeraltı kaynaklarının çıkarılması, işlenmesi ve tüketim alanlarına ulaştırılması da ulaşıma bağlıdır.
Sanayileşmeyle birlikte ham maddenin elde edilmesi ve üretilenlerin pazarlanması için öncelikle ulaşım ağları geliştirilmektedir.
Ülkemizde Osmanlı Dönemi’nde ilk demiryolu hattının İzmir ile Aydın arasında yapılmasının nedeni; bu alandaki ham maddelerin, özellikle pamuğun İzmir Limanı üzerinden Avrupa’ya ulaştırılmasıdır.

Turizm etkinliğinde de ulaşım ağı çok önemlidir. Doğal ve tarihî değerlerin görülmesi için bu yerlere kadar giden yolların bulunması gerekir. Bu nedenle ulaşımın gelişmesi aynı zamanda turizmin de gelişmesini sağlamaktadır.

Tarım ve hayvancılık da ulaşımla etkileşim içindedir. Pazar için üretilen ürünlerin kısa sürede tüketim merkezlerine ulaştırılması ulaşım sayesinde gerçekleşmektedir. Örneğin Akdeniz kıyılarındaki tarım ürünlerinin önemli bir kısmı toplandıktan sonra bir gün içinde İstanbul, Konya, Kayseri ve Ankara gibi merkezlere ulaştırılmaktadır. Aynı şekilde Karadeniz kıyılarında avlanan balıklar da kısa süre içinde tüketim merkezlerine ulaştırılabilmektedir. Buna göre ulaşımın gelişmesi ekonomik etkinlikleri, ekonomik etkinliklerin gelişmesi ise ulaşımı etkilemektedir.

Modern Ulaşım Sistemlerinin Gelişimi

İngiltere’de ortaya çıkan sanayi devriminin günümüzdeki ulaşım sistemlerinin gelişmesinde büyük rolü vardır. Bu dönemden sonra tarım ve hayvancılığa dayanan ekonomik sistem, köklü bir değişime uğramıştır. Sanayi Devrimi’yle başlayan ham madde talebi, tarım ve madencilik başta olmak üzere birçok ekonomik faaliyetin yapısal değişime uğramasına neden olmuştur. Üretim ve tüketimin artması taşımacılık faaliyetlerinin de gelişimine neden olmuştur. Günümüzde demir çelik sanayisinin gelişmesine paralel olarak ulaşım araçları da gelişmiştir. Kuşkusuz bu gelişmede, çeşitli enerji kaynaklarının ayrı bir önemi vardır. Çağdaş ulaşım araçlarının kolaylıkla hareket etmesini sağlamak için de enerji kaynakları kullanılmaktadır.

Günümüzde kıtalar arasında çok gelişmiş kara yolu, demir yolu, deniz yolu ve hava yolu ulaşım ağları kurulmuştur. Bir ulaşım ağı, iki ya da daha çok merkezi birbirine bağlayan çok sayıdaki yollardan oluşur. Ulaşım ağlarının ortaya çıkmasında doğal şartlarla birlikte beşeri faaliyetlerde etkili olmaktadır. Türkiye Asya, Avrupa ve Afrika’nın birbirine en çok yaklaştığı alanda yer aldığından ulaşım açısından önemli bir konuma sahiptir. Avrupa ülkelerini Orta Doğu’ya bağlayan kara yolları Türkiye üzerinden geçer. Karadeniz kıyısındaki ülkeler, İstanbul ve Çanakkale boğazları ile Marmara ve Ege denizleri üzerinden Akdeniz’e ve okyanuslara ulaşır. Ülkemiz, son yıllarda Kafkasya’daki enerji kaynaklarının Batılı ülkelere ulaştırılmasında, konumunun verdiği avantajları etkin bir şekilde kullanmaktadır. Bakü – Ceyhan petrol boru hattı bu duruma verilecek en iyi örnektir.

Ulaşımın Yerleşme Üzerine Etkisi

Sanayinin gelişiminin ön şartı ulaşımdır. Ulaşımın gelişimi sanayiyi, sanayi faaliyetleri iş olanaklarını, iş olanakları da göçü beraberinde getirir. Göçle birlikte şehirleşme hızlanır. Özellikle ekonomik gelişmede bölgesel dengesizlik yüzünden belirli bölgelerdeki şehirlerin göçlere bağlı olarak aşırı bir şekilde nüfuslandıkları göze çarpar. Bu şehirlerde aşırı alınan göç çarpık kentleşmeye de neden olur. Ülkemizde özellikle şehir yerleşmelerinde cadde ve sokaklar geniş yer kaplar.

Ulaşım sistemleri şehirlerin büyümesinde, gelişme yönü ve şehir planlamasında önemli bir etkiye sahiptir. Ülkemizdeki şehirlerin önemli bir kısmı, yolların kavşak noktalarında bulunmaktadır.

Örneğin ülkemizde temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olan illerin sayısı çok fazladır. Ege, Akdeniz ve İç Anadolu’nun batısını birbirine bağlayan önemli ulaşım yolları Afyonkarahisar’dan geçmektedir. Bu nedenle Afyonkarahisar, tarım ve hayvancılıkla geçinen birçok ile göre daha çok gelişmiştir. Çukurova’ya Ulaşan İç Anadolu, Batı Karadeniz ve Marmara’nın yolları Aksaray’da birleşmektedir. Bu durum, yakın zamana kadar ilçe olan bu şehrin il hâline gelmesine ve şehrin gelişmesine neden olmuştur. Aynı şekilde Doğu Karadeniz ile Doğu Anadolu arasındaki önemli geçiş yollarının kavşağında bulunan Erzurum da gelişmiş kentlerimizdendir.

Yerleşim birimlerinin gelişmesinde şehir içi ulaşım da önem taşımaktadır. Şehirler geliştikçe şehir içi ulaşımın önemi artmaktadır. Bu nedenle şehirlerdeki trafik sorununun çözülmesi, şehirlerin gelişimi açısından büyük bir önem taşımaktadır. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Adana gibi büyük şehirlerin hızla büyümesi şehir içi ulaşımında önemli sorunlara neden olmuştur. Ankara, İstanbul ve Bursa’da karayolunun yanı sıra demiryollarını geliştirme çalışmaları, bu şehirlerde ulaşımı kolaylaştırmakta ve şehirlerin gelişmesini sağlamaktadır. Kırsal kesimlerde de ana yollar üzerinde bulunan yerleşim birimleri hızla büyüyüp gelişmektedir. Örneğin Afyonkarahisar küçük bir Anadolu yerleşmesiyken doğudan batıya, kuzeyden güneye giden karayollarının güzergahı üzerinde bulunmasıyla hızla gelişmiştir.

Ulaşım Sistemleri ve Kalkınma Ders Notu PDF İçin Tıklayın.