Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler
Türkiye Ekonomisinin Sektörel Dağılımı
Ekonomi üç temel sektör üzerinde gelişme göstermiştir. Bunlar birincil (tarım), ikincil (Sanayi) ve üçüncül (hizmet) olarak gruplandırılmaktadır. Nüfusun sektörel dağılımı ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile ilgili en önemli kriterlerden biridir. Türkiye’de nüfusun önemli bir bölümü hizmet ve tarım sektörlerinde çalışmaktadır. Cumhuriyetin ilk yıllarından bu ana sanayi sektöründe beklenen atılım yapılamamıştır. Son yıllarda sanayi sektörünün de giderek önem kazanmasıyla Türkiye’nin yakın gelecekte bir sanayi ülkesi olması beklenmektedir.
TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Türkiye ekonomisi hem fiziki hem de beşeri faktörlerden etkilenmiş, gelişiminde bu faktörlerin doğrudan etki olmuştur. Ekonomiyi etkileyen faktörler temelde ikiye ayrılmaktadır.
A. FİZİKİ FAKTÖRLER
1. Coğrafi Konum
• Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir yarım ada olduğundan denizcilik, turizm ve balıkçılık faaliyetleri için uygun koşullar taşımaktadır. Her yıl boğazlardan geçen 50.000 civarındaki gemi ülkemizin stratejik önemini arttırmaktadır.
• Türkiye üç kıtanın kesiştiği, önemli bir kavşak noktasıdır. Bu nedenle tarih boyunca önemli ticaret yolları Anadolu’dan geçmiştir (Kral yolu, İpek Yolu, Baharat yolu, vb). Ayrıca Türkiye’nin bu özelliği binlerce yıldır ulaşım ağının da önemli ölçüde gelişmesine yol açmıştır.
• Türkiye’de farklı mevsimlerin yaşanmakta oluşu özellikle tarımsal üretim çeşitliliğini, buna bağlı olarak da tarıma dayalı sanayinin gelişmesini sağlamıştır. Türkiye, Dünya’da ender bitki çeşitliliğe sahip ülkelerden biridir.
• Türkiye’de önemli stratejik yer altı kaynakları vardır. Bu kaynaklardan özellikle Bor geleceğin en önemli yakıtı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca Türkiye’nin komşularının zengin petrol yataklarına sahip olması, Türkiye’nin bulunduğu bölgede daima önemli bir aktör olmasını sağlamıştır.
• Türkiye, farklı kültür ve uygarlıklara ev sahipliği yapmış bir ülkedir. Bu sayede zengin turistik değerlere sahiptir. Her yıl milyonlarca insan Türkiye’deki bu değeri görmeye gelmektedir.
• Ülkenin özellikle doğusunda ve kuzeyinde zengin su kaynaklarının bulunması Türkiye’yi bölge ülkeleri içinde en avantajlı ülke konumuna sokmaktadır.
2. Yer şekilleri
Türkiye’de arazi büyük ölçüde yüksek ve engebelidir. Engebeli arazilerin fazla olması;
• Sanayinin belirli bölgelerde gelişmesini engellemiş
• Ulaşım koşullarını olumsuz yönde etkilemiş
• Yüzölçümüne göre tarımsal üretim koşullarını düşürmüş
• Altyapı ve ulaştırma hizmetlerini zorlaştırmıştır.
Bu nedenlerle Türkiye’de ekonomik faaliyetler büyük ölçüde ülkenin batısındaki Marmara-Ege ve İç Anadolu bölgelerinde gelişme göstermiştir.
Yer şekillerinin ekonomiye olumlu etkileri de vardır.
• Zengin bitki ve hayvan çeşitliliğinin olması
• Tarım ürünü çeşitliliğinin fazla olması
• Turizm çeşitliliğinin fazla olması
• Hidroelektrik üretiminin fazla olması bunlardan başlıcalarıdır.
3. İklim
iklim koşulları Türkiye ekonomisini etkileyen fiziki faktörlerden biridir. İklim ekonomiyi dolaylı yoldan etkiler.
• İklim çeşitliliği turizm olanaklarının çeşitlenmesini
• Tarımsal üretim olanaklarının gelişmesini ve çeşitlenmesini
• Farklı bitki topluluklarının bulunması endüstri için hammadde ihtiyacının ve çeşitliliğinin sağlanmasını mümkün kılmıştır.
Ancak iklimin ekonomi üzerinde olumsuz etkileri de vardır. Örneğin Doğu Anadolu’da iklim koşullarının elverişsiz olması burada tarım ve sanayinin gelişmesinin önündeki önemli engellerden biridir. Benzer şekilde iç kesimlerde kurak ve yarı kurak iklimlerin etkili olması, ülkede tarım alanlarının % 75’inin kuru tarım ürünlerine ayrılmasına yol açmıştır.
4. Doğal Kaynaklar
Türkiye doğal kaynaklar bakımından Dünya’nın sayılı ülkelerinden biridir. Doğal kaynakların çeşitliliği Türkiye’yi daha güçlü kılmaktadır. Zengin yer altı ve yerüstü kaynaklarının varlığı sayesinde üretim çeşitliliği de fazladır.
B. BEŞERİ FAKTÖRLER
1. Nüfus
Üretim koşullarını etkileyen en önemli faktörlerden biri de nüfustur. Üretim sürecinin devamlılığı dinamik bir nüfusa ve tüketime ihtiyaç duymaktadır.
Bu bakımdan Türkiye bölgesinde avantajlı ülkelerden biridir. Ancak; aşırı nüfus artışı beraberinde pek çok sorunu da getirebilmektedir. Nüfusun eğitimi, barınması, iş sahibi olması ülke ekonomisine bir yük oluşturmaktadır. Diğer taraftan işgücünün ucuz, pazarın geniş olması Türkiye’nin avantajları olarak gösterilebilir.
2. Sermaye
Türkiye mevcut fiziki koşullara ve insan kaynaklarına rağmen sermaye bakımından yetersiz bir ülkedir. Bunda Osmanlı İmparatorluğunun sömürge siyaseti izlememesi etkili olmuştur. Ayrıca, Osmanlı devletinde özel mülkiyetin olmaması, toprakların padişaha ait olması gibi etkenler girişken burjuva sınıfının oluşmasına engel olmuştur. Diğer taraftan cumhuriyet yıllarına kadar toplumda bir sermaye birikimi oluşmamıştır. Türkiye’de gerçek girişimcilik ancak 1950’li yıllardan itibaren başlamıştır. Her durumda Türkiye’nin üretimdeki en önemli sıkıntısı sermayedir. Bu nedenle doğal kaynaklar yabancı ülkelere verilerek sermaye kaynakları yaratılmaya çalışılmaktadır.
3. Ulaşım
Ulaşım koşulları ekonomik faaliyetleri doğrudan etkiler. Ülkemizde ulaşım koşullarının elverişli olduğu Marmara, Ege ve İç Anadolu’da tarım, sanayi, turizm ve finans gibi sektörler gelişmişken, ulaşımın elverişsiz olduğu Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri gelişmemiştir.
4. Enerji Kaynakları
Türkiye’de enerji potansiyeli yüksektir. Fakat bu potansiyel yeterli yatırımlar yapılmadığı için değerlendirilememektedir. Ülkede hızla gelişen sanayi ve artan nüfus, enerji ihtiyacını her geçen gün artırmaktadır. Bu nedenle enerji kaynakları Türkiye için stratejik önem taşımaktadır. Fakat enerji kaynakları istenilen ölçüde gelişmediğinden, Türkiye enerji ithal etmektedir. Özellikle, doğalgaz ve petrolde dışa bağımlılık Türk ekonomisi üzerindeki en önemli yüktür.
5. Teknolojik Gelişmeler
Teknolojik gelişim ekonominin dinamosudur. Geçmişte Türkiye teknoloji ithalatçısı bir ülke konumundayken günümüzde bazı sanayi türlerinde teknoloji ihraç eden bir ülke konumuna gelmiştir. Özellikle tekstil ve beyaz eşya sektörleri bu duruma örnektir. Türkiye’nin sağlıklı ve güçlü bir biçimde kalkınabilmesi teknoloji ve Ar-Ge (Araştırma-Geliştirme) alanlarında yapacağı yatırımlara bağlıdır.