Türkiye’de Bölge Sınıflandırması
Bölge belirli olaylar arasında benzerlik ve karşılıklı İlişkilerin olduğu alanlardır. Eğer bir alanda olaylar arasında karşılıklı neden – sonuç ilişkisi bulunmuyorsa o alan bölge özelliği taşımaz.
Bölge tespitinde öncelikle bölgeye ayıracağımız alanın ortak özelliklerinin neler olduğunu tespit etmemiz gerekir. Bu ortak noktalar; iklim şartları, bitki örtüsü, nüfus özellikleri, madenler, engebeli alanlar, düzlük alanlar, sanayileşmiş alanlar bazı ürünlerin yetişme alanları olabilir.
Bölge çerçevesinde bazı sabit, değişmez coğrafi unsurlar bulunurken değişken coğrafi unsurlar da olabilmektedir. Oluşturduğumuz bölgeye farklılık kazandıran ve onu diğer bölgelerden de ayıran bu özelliklerdir. Sabit değişmez unsurlar bölge sınıflandırmasında ilk dikkate alınacak unsurlardır. Değişken unsurlar ise ikinci dereceden bölge sınıflandırmasında önemlidir.
Ülkemizde coğrafi özellikler ve yüzey şekillerinin farklılık göstermesinden geniş alanları kaplayan bölgeler oluşturmak güçtür. Bu nedenle oluşturulacak bölgelerin alanları genellikle küçük olmaktadır.
ÜLKEMİZDE BÖLGE SINIFLANDIRMASI
A. FİZİKİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİNE GÖRE BÖLGELER
Türkiye fiziki özelliklerine göre bölgelerin oluşturulmasında; yer şekilleri, İklim, bitki, toprak özellikleri dikkate alınır.
Yer şekillerine Göre Bölgeler
Dağlık bölge, platoluk bölge, ovalık bölgeler olarak gruplandırılabilir.
Dağlık bölgelere: Doğu Karadeniz dağlık bölgesi, Batı Karadeniz dağlık bölgesi, Menteşe dağlık bölgesi, Hakkâri dağlık bölgesi örnek verilebilir. Dağlık bölgeler kendi içinde sıradağlar, kırıklı dağlar, volkanik dağlar gibi bölgelere de ayrılabilir.
Platoluk bölgelere: Taşeli Platosu, Tuz gölü çevresi, Erzurum-Kars Plato bölgesi örnek verilebilir.
Ovalık bölgelere: Çukurova Bölgesi, Konya Bölgesi, Trakya Bölgesi, Samsun Bölgesi, Aydın Bölgesi örnek verilebilir. Ovalık bölgeler kendi içinde kıyı ovası ve iç ovalık bölgeler olarak da alt bölgelere ayrılabilir.
İklim Tiplerine Göre Bölgeler
Ülkemiz bulunduğu konum İtibariyle 3 ana iklim bölgesinde yer alır. Bunlar Akdeniz iklim bölgesi, Karadeniz İklim bölgesi ve karasal iklim bölgesidir. Haritada olduğu gibi daha küçük bölgelerde oluşturulabilir.
Karasal iklim bölgesinde yaz kış sıcaklık farklarının daha fazla olduğu sert karasal iklim bölgesi de oluşturulabilir. Bu bölgeler dışında sıcaklığın belirli bir derecenin üstünde olduğu bölgeler, kar ve don olaylarının fazla olduğu bölgeler, yağışın fazla ve az olduğu bölgeler, güneşlenme suresi fazla olan bölgeler, mevsimlere göre yüksek ve alçak basınç bölgeleri oluşturulabilir.
Bitki Örtüsüne Göre Bölgeler
Ülkemizin doğal bitki örtüsü iklim bölgelerinde olduğu gibi 3 bölgeye ayrılır. Bunlar; orman bölgeleri, maki bölgeleri, bozkır bölgeleridir. Bu bölgeler de alt bölgelere ayrılabilir. Bunlar iğne yapraklı ağaçlardan oluşan bölgeler, yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan bölgeler olabilir.
Toprak Türüne Göre Bölgeler
Ülkemizde iklim şartlarına bağlı gelişen toprak bölgeleri de oluşturulabilir. Bunlar Terra rossa toprak bölgesi, bozkır toprakları bölgesi, çernezyom bölgesi kireçsiz orman toprakları bölgesi olabilir.
B. BEŞERİ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİNE GÖRE BÖLGELER
Türkiye beşeri özelliklerine göre bölgelerin oluşturulmasında; nüfus ve yerleşme özellikleri dikkate alınır.
Nüfus Özelliklerine Göre Bölgeler
Sık nüfuslu bölgeler,
Seyrek nüfuslu bölgeler,
Nüfuslanmamış bölgeler,
Nüfus artış hızı fazla olan bölgeler,
Göç gönderen bölgeler,
Göç alan bölgeler olarak gruplandırılabilir.
Yerleşme Özelliklerine Göre Bölgeler
Kentsel bölgeler,
Kırsal bölgeler,
Dağınık yerleşim bölgeleri
Toplu yerleşim bölgeleri olarak gruplandırılabilir.
C. EKONOMİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE BÖLGELER
Türkiye ekonomik özelliklerine göre bölgelerin oluşturulmasında; tarım, hayvancılık, sanayi, maden, turizm, ticaret özellikleri dikkate alınır.
Tarım bölgelerine: Çukurova, Büyük Menderes Ovası, Ergene Ovası, Bafra Ovası örnek verilebilir. Ayrıca tarım ürünlerine göre de bölgeler oluşturulabilir. Tahıl tarım bölgesi Konya çevresi, cay tarım bölgesi Doğu Karadeniz kıyı kesimleri örnek verilebilir.
Sanayi bölgelerine: İstanbul-İzmit-Adapazarı, İzmir, Gaziantep, Ereğli, Karabük bölgeleri örnek verilebilir.
Maden bölgelerine: Zonguldak taşkömürü, Sivas-Malatya demir, Artvin bakır, Eskişehir lületaşı bölgeleri örnek verilebilir.
Turizm bölgelerine: Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Güney Marmara kıyıları örnek verilebilir.
Ticaret bölgelerine: İstanbul, İzmir ve serbest ticaret bölgeleri, bölgeleri örnek verilebilir.
Serbest ticaret bölgeleri;
• İhracat için yatırım ve üretimi artırmak,
• Yabancı sermaye yatırımlarını ve teknoloji girişini sağlayarak dış ticareti artırmak,
• Dış finansman ve ticaret imkânlarından daha fazla yararlanmak,
• Yeril üreticilerin dünya piyasalarındaki fiyattan ve düzenle şekilde girdi temin etmelerini sağlayarak uluslararası rekabet güçlerine katkıda bulunmak,
• İhracata donuk sanayilerin gelişmelerini teşvik etmek suretiyle İhracatı artırmak,
• Döviz girişini artırmak,
• Yeni İş imkânları yaratarak İstihdam sorununun çözümüne yardımcı olmak,
• Gelişmiş üretim ve yönetim tekniklerinin yurt dışından ülkeye getirilerek ekonomik standartları yükseltmek amaçlarıyla kurulmuştur.
Ülkemizdeki serbest ticaret bölgeleri;
• Kocaeli
• Bursa
• Samsun
• Denizli
• Rize
• Mardin
• Gaziantep
• Kayseri
• Antalya
• Mersin
• Adana-Yumurtalık
• İzmir-Nemrut
• İzmir-Gaziemir
• İzmir-Aliağa
• İstanbul Atatürk Hava Limanı
• Trabzon
• İstanbul-Tekirdağ
D. KARMA BÖLGELER
Bazı alanlarda birden fazla fonksiyon on plana çıkabildiğinden bu bölgelere karma bölgeler denir. Örnek olarak İstanbul; ticaret, eğitim, sağlık, turizm, kültür, sanayi bölgelerinde de yer alabilmektedir.