YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ
Matematik ve özel konum özelliklerinin etkisiyle Dünya’nın çeşitli alanlarında farklı iklimler ortaya çıkmaktadır.
Makroklima: Çok geniş alanlarda etkili olan iklim tiplerine makroklima (büyük iklim )adı verilir.(Akdeniz iklimi,Muson iklimi)
Bölgesel iklim: Makroklima alanı içerisinde daha küçük alanlarda etkili olan iklimlere bölgesel iklim denir.(Marmara iklimi)
Mikroklima: Bölgesel iklim alanları içerisinde daha dar alanlarda görülen farklı iklimlere mikroklima denir.(Iğdır yöresi iklimi)
A.SICAK İKLİMLER
1- Ekvatoral İklim:
– Ekvator’un 10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında görülmektedir.
– Yıllık ortalama sıcaklık 20°C’nin üzerindedir.
– Yıllık sıcaklık farkı 3-4°C’nin altındadır.
– Yıllık yağış 1500-3000 mm arasındadır.
– Her mevsim yağışlıdır.(düzenli yağış rejimi)
– Konveksiyonel yağışlar meydana gelir.
– Bağıl ve mutlak nemin en fazla olduğu iklim bölgesidir.-En yüksek yağış miktarı, ekinoks tarihlerinde gerçekleşir.
– Kimyasal çözünmenin en fazla olduğu iklim bölgesidir.
– Doğal bitki gür , geniş yapraklı ve her zaman yeşil kalan Ekvatoral ormanlardır.
– Muz,şekerpancarı,pirinç,Hindistan cevizi,kauçuk,kahve ve kakao başlıca tarımsal ürünlerdir.
– Yerleşmeler genelde 2000m den yüksek alanlarda kurulmuştur.
– Nüfus seyrektir.
– Görüldüğü alanlar,Güney Amerika’da Amazon Havzası, Afrika’da Kongo Havzası,Gine Körfezi kıyıları, Endonezya,Filipinler ve Malezya’nın büyük bir bölümünde etkili olmaktadır.
2- Savan İklimi (Subtropikal iklim):
– 10° ve 20° Kuzey ve Güney enlemleri arasında görülür.
– Ekvatoral kuşak ile çöller arasında bir geçiş iklimidir.
– Yıllık ortalama sıcaklık 20°C’nin üstündedir.
– Yıllık sıcaklık farkı 4 – 5°C’civarındadır.
– Yıllık yağış miktarı 1500 – 2000 mm. Arasındadır.
– Yaz ayları yağışlı, kış ayları kuraktır.
– Doğal bitki örtüsü yüksek boylu olan savanlar(ot) ve seyrek ağaçlardan oluşur.
– Başlıca tarım ürünleri, muz, pirinç, şekerkamışı ve mısırdır.
– Etkili olduğu alanlar,Sudan, Cad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru ve Bolivya’dır.
3- Muson İklimi:
– Muson rüzgarlarının etkisiyle oluşmuştur.
– Yıllık ortalama sıcaklık 20°C civarındadır.
– Yıllık sıcaklık farkı 10°C civarındadır.
– Yıllık ortalama yağış 3000-5000 mm arasında gerçekleşir.
– Yağışın büyük bölümü yaz aylarında düşer(Yaz musonları).
– Kış mevsimi kurak geçmektedir. (Kış musonları).
– Doğal bitki örtüsü bol yağış alan yerlerde muson ormanlarıdır.
– Yağışların azaldığı alanlarda bitki örtüsünü savanlar meydana getirir.
– Başlıca tarım ürünleri,çay,pirinç,pamuk,mısır,buğday ve tütündür.
– Görüldüğü başlıca alanlar, Güney ve Güney Doğu Asya’dır.Hindistan, Çin’in güney kesimleri, Japonya ve Güney Afrika’nın doğu kesimleridir.
4- Çöl İklimi:
– Yağışlar son derece azdır.
– Nem az olduğundan günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır.
– Yıllık yağış miktarı 100 mm’den azdır
– Nadir olarak oluşan yağış, sağanak şeklindedir.
– Doğal bitki örtüsünü kurakçıl otlar ve kaktüsler meydana getirmektedir
– Fiziksel ufalanmanın en fazla olduğu iklim bölgeleridir.
– Nüfus seyrektir.
– Tarım imkanları, su kaynaklarına bağlı çok düşük seviyededir.
– Göçebe olarak yapılan küçükbaş hayvancılık en önemli geçim kaynağıdır.
– Başlıca çöl alanları olan, Büyük Sahra, Necef, Gobi, Taklamakan, Deşti Kebir, Gobbon , Gibson,
Kalahari ,Namib, Patagonya, Atacama, Peru ve ABD’nin güneybatı kesimlerinde etkili olmaktadır.
B.ILIMAN İKLİMLER
1- Akdeniz İklimi:
– 30° – 40° enlemleri arasında görülür.-Yazları sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır.
– Kış yağışları çoğunlukla yağmur şeklindedir.
– Yıllık ortalama sıcaklık 15 – 20°C arasındadır.
– Yıllık sıcaklık farkı ise 18°C civarındadır.
– Kışın sıcaklık 0°C altına düşmez.
– Yıllık yağış miktarı 600 -1000 mm arasında gerçekleşir.
– Doğal bitki örtüsü, kızılçam ağaçlarının tahrip edilmesiyle ortaya çıkan makidir. Maki, sürekli yeşil, kısa boylu, kuraklığa dayanabilen, bodur bitkilerdir. Önemli maki çeşitleri mersin, defne, kocayemiş, zeytin ve zakkumdur.
– En önemli toprak türü kalkerlerin meydana getirdiği Terra-Rossa topraklarıdır.
– Zeytin bu iklim alanının en başta gelen ürünlerinden biridir.
– Görüldüğü alanlar, Akdeniz çevresi (Mısır kıyıları hariç-çöl iklim şartlarının yükselti azlığı nedeniyle kıyıya kadar etkili olması), Kaliforniya kıyıları, Kap Bölgesi, Avustralya’nın güneybatı ve güneydoğu kesimleri, Güney Portekiz, Afrika’nın güneyinde ve Orta Şili’dir.
2- Okyanusal İklim:
– 40° ve 60° enlemleri arasında, kıtaların batı kıyılarında görülür.
– Oluşumunda, Batı rüzgarları ve Golf-stream sıcak su akıntısı etkili olmaktadır.
– Yıllık sıcaklık ortalaması 10-15°C civarındadır.
– Yazlar serin, kışlar ılık geçmektedir.
– Yıllık sıcaklık farkı 15°C’ civarındadır.
– Her mevsim düzenli yağış alır. Yağış rejimi düzenlidir.
– En fazla yağış sonbaharda düşer. Yaz en az yağış görülen mevsimdir.
– Yağış miktarı ,1500 mm den fazladır.
– Doğal bitki örtüsü karışık ormanlardır. İç kısımlarda çayırlar egemen duruma gelir.
– Egemen toprak türü humus bakımından zengin kahverengi orman topraklarıdır.
– Görüldüğü alanlar, Batı Avrupa ülkeleri, Kanada’nın batı kesimleri, Güney Şili, Avustralya’nın kuzeydoğusu ve Güneydoğu Afrika kıyıları’dır.
3- Orta Kuşak Karasal İklim:
– Genel olarak, 40° – 60° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında görülmektedir.
– Karasallığın etkisi nedeniyle kışlar çok soğuktur ve uzun ,yazlar sıcaktır.
– Yıllık sıcaklık ortalaması 10°C civarındadır.
– Yıllık sıcaklık farkı 30°C civarındadır.
– Yıllık yağış miktarı 450-500 mm civarındadır.
– Yağışın en fazla düştüğü mevsim yaz, en az düştüğü mevsim kıştır.
– Yağışlar büyük oranda kar şeklindedir.
– Doğal bitki örtüsü iğne yapraklı ormanlardır.
– Yağışın azaldığı alanlarda bozkırlar görülür.
– Sibirya ve Kanada da iğne yapraklı ormanlara tayga ormanları adı verilir.
– Görüldüğü başlıca alanlar, Sibirya, Doğu Avrupa’da Kanada ve Asya’nın iç kısımlarıdır.
4- Step İklimi:
– Özellikle 30° ve 60° enlemleri arasında bulunan karaların iç kısımlarında yer alır.
– Step iklimi, geçiş iklimi özelliği gösterir. Çöllerle, savan ve ılıman iklim sahaları arasındaki geçiş alanlarında görülür.
– Yıllık sıcaklık ortalaması 5-15°C arasındadır.
– Kışlar soğuk 0° C civarındadır.
– Yıllık sıcaklık farkı 20 – 30°C’ arasında değişir.
– Yıllık yağış miktarı 300 – 500 mm arasındadır.
– Yağış rejimi düzensizdir.
– En fazla yağış ilkbahar ve yaz mevsiminde düşer.
– Kış yağışları kar şeklindedir.
– Doğal bitki örtüsü steplerden oluşur.
C.SOĞUK İKLİMLER
1- Tundra İklimi (Kutup altı İklimi):
– Genel olarak, 60° -70° enlemleri arasında yer almaktadır.
– Sıcaklık yıl süresince çok düşüktür.
– En sıcak ay ortalaması 10°C’nin altındadır.
– Yıllık sıcaklık farkının 25-30°C’nin üstündedir.
– Yağışlar ortalama 200 – 250 mm civarına yağış alır.
– En fazla yağış yaz mevsiminde düşer.
– Doğal bitki örtüsü tundralardır.
– Topraklar yılın büyük bölümünde donmuş halde bulunur.
– Tarımsal faaliyetler yok denecek kadar azdır.
– Nüfus seyrektir.
– Görüldüğü alanlar, Kuzey Sibirya, Kuzey Kanada, Grönland kıyıları ve Orta kuşaktaki yüksek dağların çok yüksek alanları.
2- Kutup İklimi:
– 70° ve 90° enlemleri arasında yer alır.
– Sıcaklık ortalaması yıl boyunca 0°C’nin çok altındadır.
– Buzullarla kaplı durumdadır.
– Toprak oluşumuna rastlanmaz.
– Yıllık sıcaklık farkı 30°C civarındadır.
– Yağış miktarı çok azdır ve kar şeklindedir.
– Ortalama yağış 200 mm’nin altındadır.
– Doğal bitki örtüsü yoktur.
– Görüldüğü alanlar, Grönland Adası’nın iç kısımları ve kuzeyi, Antarktika.
Dünya’da Görülen İklim Tipleri Ders Notu PDF İçin Tıklayın.